Pędy i pączki

Świeże krótkopędy pokryte silnie kutnerem, który potem zaczyna zanikać. W okresie bezlistnym cienkie, mocniej przyrastające krótkopędy barwy kasztanowobrązowej

z popielatą złuszczającą się okrywą (przynajmniej częściowo). Grubsze, słabo przyrastające pędy w okresie spoczynku: brązowe do popielatych; u osobników bliższych topoli białej srebrzyste.

Starsze pędy zróżnicowane pod względem barwy. Popielate, fragmentarycznie zielonkawe, czarniawe i kasztanowe.

Pączki owalne, zakończone ostrym szpicem. Kwiatowe większe, zwłaszcza na drzewach męskich. W okresie spoczynku brązowo-czerwonawe. Pączki przynajmniej częściowo (na łuskach) pokryte kutnerem. Na części pąków może on być ledwo dostrzegalny lub ulec całkowitemu zatarciu.

Tegoroczne długopędy pokryte kutnerem (im geny bliższe topoli białej, tym silniej), który ściera się, lecz jego część powinna być zachowana w okresie zimowym (wykluczając tym samym osikę). Pączki małe, spiczaste, brązowo-czerwonawe. Są pokryte kutnerem

w całości lub częściowo. 

Liście 

Liście topoli szarej są bardzo zmiennie

w kształcie: zarówno w obrębie tego samego drzewa jak i pomiędzy różnymi osobnikami. Wzajemne zapylanie sprawia, że drzewa są bliższe to osice, to topoli białej

U osobników bliskich osice, liście na krótkopędach (wczesne) mają podobny zarys do tego gatunku rodzicielskiego, ale nie są tak małe i mają większe zęby. Należy wiedzieć, że w obrębie jednego drzewa liście mogą się różnić zarówno kształtem, jak i wielkością, dlatego powinno się obserwować większą ich liczbę. Osika zwykle ma mniejsze liście, jednak zdarzają się osobniki o liściach znacznie większych, zbliżonych rozmiarami do topoli szarej. Spód liści krótkopędowych jest matowy, jaśniejszy.

Liście na długopędach (późne) mają bardzo płytkie, słabo zaznaczone klapy boczne (osika ich nie ma). Spód zawiera bardzo delikatny kutner.

Osobniki o cechach pośrednich mogą mieć liście wczesne bardzo różnych kształtów.

W obrębie jednego drzewa liście mogą być bardziej wydłużone, okrągłe lub spłaszczone (patrz zdjęcie po prawej). Brzeg może posiadać ostre lub zaokrąglone wypustki. Może też być nieregularnie poszarpany. Spód liści na krótkopędach, w przypadku dominacji genów osiki, jest matowy. W przypadku, gdy jest lekko metaliczny, posrebrzany, oznacza to, że dominują tu geny topoli białej.  

Na długopędach klapy są już wyraziste, jednak należy wiedzieć, że poszczególne liście

u danego osobnika się różnią, więc wrębność klap może być mniejsza lub większa. Kutner na spodzie jest jasnoszary, niesilny i nadaje liściowi szarawą barwę. Na pędach odroślowych struktura liści może być bardzo delikatna.

U osobników bliskich topoli białej (takich jest najwięcej) liście wczesne są przeważnie jajowate i mają faliste, całobrzegie wypustki, pomiędzy którymi są płytkie lub głębsze zatoczki. Kształt i rozmiar poszczególnych liści na drzewie różni się znacząco. Spód ma srebrzysto-metaliczny połysk.

Na długopędach liście są (dość) mocno klapowane, a ich spód jest intensywnie pokryty srebrzystoszarym kutnerem.

W przeciwieństwie do topoli białej, nie jest on aż tak silny, a na tle białej kartki papieru, liść jest wyraźnie szarawy (patrz zdjęcie poniżej)

Na wielu liściach odroślowych topoli szarej

(u każdej z form) widać charakterystyczne pofalowanie.

Występowanie

W naturze porasta, wraz z topolą białą, łęgi. Przede wszystkim są to formy zbliżone do topoli białej, nazywane białodrzewem nadwiślańskim. Topolę szarą można też spotkać na skraju lasów, gdzie z osiką tworzy mieszańce. Mieszaniec ten łatwo się rozmnaża zarówno z nasion, jak i z odrostów korzeniowych. Często porasta nieużytki. Można ją również spotkać w parkach, różnego rodzaju zieleńcach, terenach osiedlowych i niekiedy przy drogach. Szpalery

z topól szarych są rzadkością.

Młode liście 3 egzemplarzy topoli szarej. Po prawej na dole lekko zaczerwienione liście egzemplarza mocno zbliżonego do osiki (nr 1). Pozostałe 2 są bliższe topoli białej (na górze po prawej liście drzewa nr 4 z ryciny......).

Uwaga:

W związku z tym, że u osobników bliższych topoli białej, świeże liście na długopędach mają spody białe, nie należy pod żadnym pozorem brać ich do identyfikacji. Trzeba poczekać aż tegoroczny długopęd osiągnie znaczną długość i brać liście już dobrze ukształtowane. Dlatego wskazane jest czekanie do końca lata lub robienie tego jesienią, kiedy długopęd już kończy lub skończył swój przyrost na długość. Wówczas bierzemy pod uwagę liście z mniej więcej 1/3 jego długości, poczynając od wierzchołka. Najczęściej wykorzystuje się długopędy odroślowe, ponieważ przeważnie są najlepiej dostępne. 

Uwaga:

W związku z tym, że u osbników bliższych topoli białej, świeże liście na długopędach mają spody białe, nie należy pod żadnym pozorem brać ich do identyfikacji. Trzeba poczekać aż tegoroczny długopęd osiągnie znaczną długość i brać liście już dobrze ukształtowane. Dlatego wskazane jest czekanie do końca lata lub robienie tego jesienią, kiedy długopęd już kończy lub skończył swój przyrost na długość. Wówczas bierzemy pod uwagę liście z mniej więcej 1/3 jego długości poczynając od wierzchołka. Najczęściej wykorzystuje się długopędy odroślowe, bo przeważnie są najlepiej dostępne.

Ulistnione pędy odroślowe. Często są delikatne, co widać na poniższym zdjęciu. 

Populus alba x Populus tremula

Owoce

Dojrzewające owocostany dają, do momentu pojawienia się liści, wrażenie ulistnienia. Torebki nasienne otwierają się w maju.

Kwiaty

Kotki orzęsione, ale nie tak silnie jak w przypadku osiki. Męskie z purpurowymi pylnikami. W przeciwieństwie do osiki, kotki mogą opadać wraz z pylnikami. Przysadki z krótkimi palczastymi ząbkami (u drzew bliższych osice) lub łopatkowate, całobrzegie (u drzew bliższych topoli białej). Ich wielkość jest zróżnicowana, ale mniejsza niż u osiki. Stosunkowo słabe orzęsienie sprawia, że przeważnie da się określić płeć z dystansu. Trudniejsze może to być, gdy pylniki się już wysypią.

Kotki żeńskie znacznie krótsze. Orzęsienie stosunkowo słabe. Znamiona od różowawych do żółtawych u osobników bliskich topoli białej.

Topole szare kwitną w marcu. Te bliższe osice zakwitają ok. tydzień po niej, natomiast bliższe topoli białej ok. 2 tygodnie po osice. Drzewa żeńskie zakwitają trochę później, więc odnoszenie terminu zakwitania topoli szarej w stosunku do osiki powinno być odnoszone do drzew tej samej płci.

Powyżej przedstawione są zdjęcia 3 egzemplarzy topoli szarej w okresie wypuszczania liści. Pierwsze dwa (od góry) ukazują osobniki o cechach bardziej zbliżonych do topoli białej. Liście z 3 zdjęcia pochodzą z egzemplarza mocno zbliżonego do osiki.

Liście topoli szarej pojawiają się średnio około przełomu kwietnia i maja. Na początku mają srebrzysto-biały kutner (najsilniejszy na ich spodniej stronie), co daje tym drzewom o tej porze wyjątkowego wyglądu. Efekt ten jest szczególny u osobników bliższych topoli białej. U tych bliższych osice, efekt jest znacznie słabszy, proporcjonalnie do udziału genów osiki w stosunku do topoli białej. U drzew wyraźnie zbliżonych do osiki, młode liście bywają zaczerwienione. Może się to również zdarzyć u tych, bliższych topoli białej, ale rzadko i w słabszym natężeniu. Wraz z rozwojem liści wczesnych, kutner zanika.

W okresie letnim najbardziej imponująco wyglądają osobniki o cechach bliskich topoli białej. Ich metalicznie posrebrzane spody liści wczesnych nadają drzewom atrakcyjnego wyglądu, co jest najlepiej widoczne podczas mocniejszego wiatru.

Jesienią topole szare przebarwiają się bardzo ładnie na złocisto-żółty kolor. Nie jest to jednak 100% reguła. U topól zbliżonych do topoli białej liście nie zawsze przebarwiają się wyraźnie, zwłaszcza gdy rosną na wilgotniejszym podłożu. Liście odroślowe opadają później i nie przebarwiają się.

charakterystycznie pofalowane liście odroślowe

liście z 5-ciu różnych drzew

Budowa drzewa

Wśród topól szarych spotyka się zarówno osobniki o pniu prostym,  zachowanym do samego wierzchołka, jak i wielopniowe. Konary mogą być zarówno proste jak i wykazywać falistość. W przeciwieństwie do kultywarów, gatunki topoli (a także ich naturalne mieszańce) wykazują zmienność genetyczną, która wpływa na cechy morfologiczne, a zatem również pokrój drzewa.   

liście z jednego drzewa

Liście odroślowe. Te na dole pochodzą z drzewa o cechach mocno zbliżonych do topoli białej.

* tak potocznie nazywa się topole szare o cechach zbliżonych do topoli białej

**potoczna nazwa topoli białej

Kora

Kora topoli szarej jest jasna, a u białodrzewu nadwiślańskiego* często niemal biała. Typowy dla osiki oliwkowy odcień jest wyraźniejszy u osobników bliższych osice. U tych bliskich białodrzewowi** może być trudno dostrzegalny. Jasna korowina usiana jest bardzo dużą ilością małych, a także większych przetchlinek. Często łączą się one, tworząc poziome bruzdy. Proces bruzdowania zachodzi od dołu pnia i zmierza ku górze, jednak u topoli szarej dzieje się to powoli. U bardzo starych drzew szaroczarne zbruzdowania mogą objąć znaczną część pnia (w skrajnych przypadkach pewnie nawet cały).

Populus xcanescens

Topola szara

Zasięg geograficzny

Topola szara występuje wszędzie tam, gdzie topola biała, przy czym jej zasięg jest nieco szerszy, np. obejmuje też Wielką Brytanię i sięga dalej na północny  wschód (Hejmanowski 1975).

Pochodzenie

Topola szara jest naturalnym mieszańcem topoli białej i osiki. 

Ze względu na znaczne różnice w terminie kwitnienia gatunków rodzicielskich, aby doszło do ich skrzyżowania, konieczne są odpowiednie warunki meteorologiczne. Po odpowiednio długiej zimie musi nastąpić duże i długotrwałe ocieplenie (marzec). W takich warunkach osiki zakwitają później, natomiast białe na tyle wcześnie, by ich kwiaty słupkowe mogły przyjąć pyłek osiki.

Z reguły drzewem ojcowskim jest osika, ponieważ w momencie pylenia topoli białej, kwiaty słupkowe osiki są już zapylone.

W rzeczywistości kwestia pochodzenia tego mieszańca jest bardziej skomplikowana, ponieważ topole szare łatwo mieszają się zarówno z osiką, jak i z topolą białą. W rezultacie wiele drzew ma cechy zbliżone bardziej bądź do jednego, bądź do drugiego

z drzew rodzicielskich. O ile różnica między osiką

a topolą szarą jest wyraźna, to w przypadku osobników zbliżonych do topoli białej (a jest ich znacznie więcej) zaciera się i może być trudna do wyznaczenia.

Pochodzenie

Topola szara jest naturalnym mieszańcem topoli białej i osiki. 

Ze względu na znaczne różnice w terminie kwitnienia gatunków rodzicielskich, aby doszło do ich skrzyżowania, konieczne są odpowiednie warunki meteorologiczne. Po odpowiednio długiej zimie musi nastąpić duże 

i długotrwałe ocieplenie (marzec). W takich warunkach osiki zakwitają później, natomiast białe na tyle wcześnie, by ich kwiaty słupkowe mogły przyjąć pyłek osiki. Z reguły drzewem ojcowskim jest osika, ponieważ w momencie pylenia topoli białej, kwiaty słupkowe osiki są już zapylone.

W rzeczywistości kwestia pochodzenia tego mieszańca jest bardziej skomplikowana, ponieważ topole szare łatwo mieszają się zarówno z osiką, jak i z topolą białą. W rezultacie wiele drzew ma cechy zbliżone bardziej bądź do jednego, bądź do drugiego z drzew rodzicielskich. O ile różnica między osiką a topolą szarą jest wyraźna, to w przypadku osobników zbliżonych do topoli białej (a jest ich znacznie więcej) zaciera się i może być trudna do wyznaczenia.  

Występowanie

W naturze porasta, wraz z topolą białą, łęgi. Przede wszystkim są to formy zbliżone do topoli białej, nazywane białodrzewem nadwiślańskim. Topolę szarą można też spotkać na skraju lasów, gdzie z osiką tworzy mieszańce. Mieszaniec ten łatwo się rozmnaża zarówno z nasion, jak i z odrostów korzeniowych. Często porasta nieużytki. Można ją również spotkać

w parkach, różnego rodzaju zieleńcach, terenach osiedlowych i niekiedy przy drogach. Szpalery z topól szarych są rzadkością.

Liście 

Liście topoli szarej są bardzo zmiennie w kształcie: zarówno w obrębie tego samego drzewa jak

i pomiędzy różnymi osobnikami. Wzajemne zapylanie sprawia, że drzewa są bliższe to osice, to topoli białej.

U osobników bliskich osice, liście na krótkopędach (wczesne) mają podobny zarys do tego gatunku rodzicielskiego, ale nie są tak małe i mają większe zęby. Należy wiedzieć, że w obrębie jednego drzewa liście mogą się różnić zarówno kształtem, jak i wielkością, dlatego powinno się obserwować większą ich liczbę. Osika zwykle ma mniejsze liście, jednak zdarzają się osobniki o liściach znacznie większych, zbliżonych rozmiarami do topoli szarej. Spód liści krótkopędowych jest matowy, jaśniejszy.

Liście na długopędach (późne) mają bardzo płytkie, słabo zaznaczone klapy boczne (osika ich nie ma). Spód zawiera bardzo delikatny kutner.

Osobniki o cechach pośrednich mogą mieć liście wczesne bardzo różnych kształtów. W obrębie jednego drzewa liście mogą być bardziej wydłużone, okrągłe lub spłaszczone (patrz zdjęcie po prawej). Brzeg może posiadać ostre lub zaokrąglone wypustki. Może też być nieregularnie poszarpany. Spód liści na krótkopędach, w przypadku dominacji genów osiki, jest matowy. W przypadku, gdy jest lekko metaliczny, posrebrzany, oznacza to, że dominują tu geny topoli białej.

Na długopędach klapy są już wyraziste, jednak należy wiedzieć, że poszczególne liście u danego osobnika się różnią, więc wrębność klap może być mniejsza lub większa. Kutner na spodzie jest jasnoszary, niesilny i nadaje liściowi szarawą barwę. Na pędach odroślowych struktura liści może być bardzo delikatna.

U osobników bliskich topoli białej (takich jest najwięcej) liście wczesne są przeważnie jajowate

i mają faliste, całobrzegie wypustki, pomiędzy którymi są płytkie lub głębsze zatoczki. Kształt

i rozmiar poszczególnych liści na drzewie różni się znacząco. Spód ma srebrzysto-metaliczny połysk.

Na długopędach liście są (dość) mocno klapowane, a ich spód jest intensywnie pokryty srebrzystoszarym kutnerem. W przeciwieństwie do topoli białej, nie jest on aż tak silny, a na tle białej kartki papieru, liść jest wyraźnie szarawy (patrz zdjęcie z prawej strony).

Na wielu liściach odroślowych topoli szarej (u każdej z form) widać charakterystyczne pofalowanie.

Pędy i pączki

Świeże krótkopędy pokryte silnie kutnerem, który potem zaczyna zanikać.
W okresie bezlistnym cienkie, mocniej przyrastające krótkopędy barwy kasztanowobrązowej z popielatą złuszczającą się okrywą (przynajmniej częściowo). Grubsze, słabo przyrastające pędy w okresie spoczynku: brązowe do popielatych; u osobników bliższych topoli białej srebrzyste.

Starsze pędy zróżnicowane pod względem barwy. Popielate, fragmentarycznie zielonkawe, czarniawe i kasztanowe.

Pączki owalne, zakończone ostrym szpicem. Kwiatowe większe, zwłaszcza na drzewach męskich. W okresie spoczynku brązowo-czerwonawe. Pączki przynajmniej częściowo (na łuskach) pokryte kutnerem. Na części pąków może on być ledwo dostrzegalny lub ulec całkowitemu zatarciu.

Tegoroczne długopędy pokryte kutnerem (im geny bliższe topoli białej, tym silniej), który ściera się, lecz jego część powinna być zachowana w okresie zimowym (wykluczając tym samym osikę). Pączki małe, spiczaste, brązowo-czerwonawe. Są pokryte kutnerem w całości lub częściowo.